از پروانه تا پرده؛ سینمای ایران گرفتار فرمول‌های تکراری و کیفیت پایین شده است

 باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهرا بالاور – عدنان شاه طلایی منتقد سینما درباره جایگاه سینمای ایران در عرصه فرهنگ و هنر گفت: سینمای ایران یکی از مهمترین عرصه‌های فرهنگ وهنر این مرز وبوم است که سال‌ها در جشنواره های بین المللی و محافل هنری جهان،  با آثار ارزشمند واجتماعی موقعیت ویژه ای برای خود کسب کرده است. اما در دهه های اخیر  به ویژه در بخش تولیدات فیلم های عامه پسند یا سینمای بدنه‌، شاهد کاهش‌ محسوس و افت کيفيت آثار یا تکرار فرمول های منتسب به بیش از پنجاه سال گذشته هستیم.

وی ادامه‌داد: با تغییرات امروزی که حتی نام فیلم‌ها نیز برگرفته از آثار قدیمی وشاخص سینمای جهان است، روبه‌رو هستیم که نه تنها چشم انداز فرهنگی سینما را مخدوش کرده اند؛  بلکه حق مخاطب را برای تماشای اثری هنری و متفکرانه محدود ساخته اند.

وی تاکید کرد: از جمله دلایل مهم این وضعیت می توان به چالش های ساختاری و سیاست گذاری نهادهای کلیدی در فرآیند تولید فیلم‌ها اشاره کرد که جایگاه ویژه ای دارند‌. متأسفانه،  مشاهدات نشان می دهد که در بسیاری موارد، شورای سازمان سینمایی به صدور مجوز برای آثاری اکتفا می کند که بیشتر به هدف کسب سود مالی وجذب مخاطب سطحی ساخته شده اند تا تولید محتوای فاخر وفرهنگی. 

بار اقتصادی سنگین بر دوش فیلم های مبتدل

شاه طلایی افزود: معتقدم فیلم های که باتکیه بر شوخی های مبتذل، استفاده  مکرر از الفاظ بی مایه و بهره برداری از بازیگران شناخته شده تکراری و پرهزینه ساخته می شوند،  بار اقتصادی سنگینی را بردوش مخاطب می گذارند.  پرداختن بلیت های گران قیمت،  بدون ارائه ارزش واقعی وقابل قبول فرهنگی وهنری  نوعی بی عدالتی فرهنگی است که جامعه هنری وسینمایی باید نسبت به آن‌ حساس باشد. درحالی که تعداد قابل توجهی از بازیگران جوان ومستعد به دلیل نبود، حمایت پشت پرده ای یا فرصت کافی،  درتنگنای شرایط سخت هستند.   به نظر می رسد بخش عمده سرمایه های فرهنگی و اقتصادی کشور صرف حمایت از تولیداتی می شوند که از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند و عملا چرخه ای معیوب را ایجاد کرده اند.  دراین بین نقش نهادهای متولی سینما بیش از پیش اهمیت می یابد.  

وی درخصوص مسئولیت شورای پروانه ساخت آثار در سینما گفت: شورای پروانه ساخت ونمایش،  سازمان های مرتبط علاوه بر مسئولیت های سنتی خود، باید رویکردی پیشرو و کارشناسانه اتخاذ کند که علاوه بر رعایت خطوط قرمز  زمینه ساز ارتقای کیفی آثار وحمایت از پروژه های دارای محتوای فرهنگی واجتماعی باشد.  این نهادها با درک دقیق از شرایط روز سینما،  باید موانع تولید فیلم‌های باکیفیت راکاهش داده وضمن فراهم آوردن حمایت های لازم به دنبال جذب استعدادهای نوظهور ونو اندیش باشند.

عدم تعادل هنر و تجارت در سینما

این منتقد سینما تاکید کرد: نباید فراموش کرد سینما در همه جای جهان،  عرصه ای است برای تعامل میان هنر وتجارت؛ اما آنچه سینمای ایران را امروز دچار چالش کرده،  عدم تعادل میان این دو عنصر است،  تجارت سینما نباید به قیمتی تمام شود که اصالت وارزش های هنری قربانی شود. درواقع سینمایی موفق است که علاوه برتامین هزینه های تولید،  بتواند مخاطب را با داستانی غنی،  بازی های هنرمندانه وحرفه ای وپیام های اجتماعی اثر گذار همراه کند.  

تولید اثر برای بازیگران خاص و پر هزینه!

وی با اشاره به استفاده از بازیگران پر هزینه در سینما گفت: مورد دیگری که به چشم می آيد، تمرکز تولید بر بازیگران خاص و پرهزینه است.  این وضعیت باعث شده عملا بازار کار برای بسیاری از بازیگران جدید و توانمند بسته شود و بسیاری از نعمت برابر محروم‌ بمانند.   چنین رویه ای نه تنها عدالت حرفه ای را خدشه دار می کند،  بلکه باعث می شود سینما از نبوغ و استعدادهای تازه بی بهره بماند وصرفا به تولید کلیشه های تکراری و ضعیف اکتفا کند.  

ممیزی ها راه رشد سینمای ایران را مسدود کرده است

شاه طلایی افزود: همچنین باید توجه داشت،  تجربه سایر کشورهای خاورمیانه مثلا  سینمای هند که تنها یک گونه فیلم تولید نمی‌کند بلکه تولیدات گسترده وبسیار متنوع موفق شده با ایجاد فضایی رقابتی و حمایت از آثار اجتماعی وهنری،  مستند داستانی،  درام هایی درباره فقر،  فساد مسئولین  حکومتی، معلولیت‌ جسمانی و… تنوع وکیفیت را همزمان در تولیدات خود حفظ کند‌.  همزمان سینمای  آسیا و شمال آفریقا، الجزایر، مراکش وبخصوص مصر با عرضه محصولات متنوع  سینمایی (متوسط، خوب) و ملزم به رعایت موارد عدیده ای از خطوط قرمز وسانسور خفیف هستند که آثار جسورانه تری تولید می کنند و فضای بازتری نسبت به سینمای ایران دارند.  لذا شدت و نحوه ممیزی فیلم هایمان رشد سینمای بالنده اصیل را مسدود کرده است. 

وی با اشاره به پیشینه فرهنگی ادبی ایران از سینما گفت: ایران به لحاظ پیشینه فرهنگی و ادبی از منابع غنی زیادی برخوردار است که اگر به درستی بهره از آن استفاده شود، می‌تواند موقعیت خود را به عنوان یکی از سینماهای مطرح حفظ و تقویت کند.

جایگاه مخاطب در گیشه سینما

شاه طلایی گفت:  در آخر مسئله ای که باید مورد توجه قرار بگیرد،  حضور مخاطب به عنوان ذی‌نفع اصلی در این چرخه است.  مخاطبی که در برابر بلیت های گران قیمت می نشیند وانتظار دارد اثر سینمایی نه تنها سرگرم کننده باشد،  بلکه به فکر وفرهنگ او نیز احترام بگذارد.

سینمای ایران میراثی گرانبها 

وی تاکید کرد: تکرار فرمول های سطحی فرساینده مغز  بدون هیچ بدعتی وتولید نازل،  باعث بی اعتمادی بیننده نسبت به سینمای  بی بضاعت مضمون فقیر،  می شود.  البته این موضوع دور از انتظار نیست که در کوتاه مدت به ریزش مخاطب از سینما و فیلم منجر شود.  به هرحال سینمای ایران میراثی گران بهاست که باید حفظ شود وبه سوی آينده ای پر نشاط تر هدایت شود.  این امر فقط با همکاری  فعالان دلسوز، نهادهای سینمایی،  دولتی، بخش خصوصی و مخاطبان ممکن خواهد بود،  همکاری ای که در آن،  کیفیت، ‌‌ عدالت،  نو آوری و احترام به مخاطب، در اولویت قرار گیرد.