به گزارش آرمان آرا به نقل از دانشگاه علوم پزشکی تهران، دکتر رئیس کرمی در نشستی که با حضور دکتر کوروش جعفریان، رئیس و معاون بین‌الملل دانشگاه علوم پزشکی تهران، جمعی از معاونان و اساتید برجسته، رؤسای دانشکده ها، مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده ها، معاونان بین الملل دانشکده ها و رؤسای پردیس بین الملل، ابعاد مختلف ارتقای جایگاه دانشگاه در نظام رتبه‌بندی بین‌المللی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. هدف اصلی از رتبه‌بندی‌ها را ارتقای مستمر کیفیت و نزدیک‌سازی فعالیت‌ها به استانداردهای ملی و بین‌المللی عنوان کرد.
وی با اشاره به اهمیت سه رتبه‌بندی معتبر کیو اس (QS)، تایمز (Times) و شانگهای (Shanghai)، از دانشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی خواست تا در کنار فعالیت‌های معمول خود، همواره به شاخص‌های این نظام‌ها توجه داشته باشند.
به گفته رئیس کرمی، بررسی این شاخص‌ها می‌تواند به شناسایی نقاط قوت و ضعف و بهبود فرآیندهای مستندسازی کمک کند.
وی تأکید کرد که دانشگاه علوم پزشکی تهران با داشتن بهترین اساتید و دانشجویان، باید در تمامی عرصه‌های ملی رتبه اول را کسب کند و ابراز امیدواری کرد که با همت جمعی، دانشگاه به جایگاه واقعی خود در سطح ملی و بین‌المللی دست یابد.
جعفریان، معاون بین‌الملل دانشگاه علوم پزشکی تهران، نیز با تأکید بر اینکه رتبه‌بندی صرفاً یک عدد نیست، آن را آبروی دانشگاه و بازتابی از کیفیت آموزش، پژوهش و اثرگذاری علمی در عرصه جهانی دانست.
وی اشاره کرد که امروزه، رتبه یک دانشگاه معیار مقایسه و تعیین‌کننده توانایی آن در جذب منابع، از جمله شهریه‌های بین‌المللی است.
رتبه ۵۰۰ تا ۶۰۰ دانشگاه علوم پزشکی تهران در شأن نام این دانشگاه نیست
جعفریان ضمن اشاره به نگرانی برخی اساتید، تصریح کرد که اگرچه رتبه دانشگاه در دهه گذشته افت نکرده، اما حرکت صعودی چشمگیری نیز نداشته است که این امر نه نشانه ضعف، بلکه بیانگر رقابت فزاینده و جدی در سطح جهانی است.
وی جایگاه فعلی دانشگاه در بازه ۵۰۰ تا ۶۰۰ جهانی را با توجه به ارزیابی بیش از دو هزار دانشگاه، جایگاهی قابل قبول اما نه در شأن نام دانشگاه علوم پزشکی تهران دانست و بر لزوم یک برنامه‌ریزی سیستماتیک و کالبدشکافی دقیق مقوله رتبه‌بندی برای دستیابی به اهداف واقعی تأکید کرد.
ارتقای رتبه دانشگاه یک ضرورت انکارناپذیر است
بخشی از این نشست به ارائه سند راهبردی ارتقای رتبه دانشگاه توسط دکتر مریم درخشان، مسئول رتبه بندی دانشگاه، اختصاص داشت.
وی با تأکید بر اینکه در فضای رقابتی امروز، ارتقاء رتبه یک ضرورت انکارناپذیر است، از تدوین یک سند جامع و علمی در معاونت بین‌الملل خبر داد که نقشه راه دانشگاه را در این مسیر مشخص می‌کند.
درخشان هفت راهبرد کلیدی این سند را تشریح کرد که شامل افزایش شهرت بین‌المللی از طریق تقویت شناخت، اعتبار و تأثیرگذاری نام دانشگاه در میان جامعه علمی و کارفرمایان جهانی، توسعه دیپلماسی سلامت با ایجاد پیوند مؤثر میان فعالیت‌های علمی و نقش‌آفرینی جهانی، افزایش سطح اثرگذاری پژوهش با حرکت از تولید صرف مقاله به سمت تأثیرگذاری علمی و اجتماعی در مقیاس ملی و بین‌المللی، افزایش هدفمند حجم تولیدات علمی با تمرکز بر کیفیت مقالات و انتشار در نشریات تراز اول، بهبود محیط آموزشی برای ارتقاء کیفیت و رضایت دانشجویان، بهینه‌سازی خوداظهاری‌ها از طریق تکمیل سامانه‌های دانشگاهی، و توسعه کاربردهای تحقیقات با جهت‌دهی به حل مسائل واقعی جامعه و نیازهای سلامت بود.
وی برای اجرای این راهبردها، ساختاری سه‌لایه‌ای شامل کمیته رتبه‌بندی دانشگاه برای سیاستگذاری، کمیته اجرایی برای مدیریت و پایش، و کمیته‌های دانشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی برای اجرا و نهادینه‌سازی معرفی کرد
شاخص “استناد” مشکل اساسی دانشگاه علوم پزشکی تهران در نظام رتبه‌بندی تایمز
دکتر مرجان یغمایی، مدیر روابط بین‌الملل و دبیر کمیته رتبه‌بندی، با ارائه تحلیلی جامع و داده‌محور، وضعیت دانشگاه را تشریح کرد. وی با بیان اینکه دانشگاه در سه نظام اصلی تایمز، شانگهای و کیو اس (موضوعی) حضور دارد، به آخرین رتبه‌ها اشاره کرد: قرار گرفتن در دسته ۴۰۰ تا ۵۰۰ در رتبه‌بندی جهانی شانگهای و دسته ۵۰۰ تا ۶۰۰ در تایمز.دکتر یغمایی با تحلیل روند ده‌ساله، مشکل اساسی دانشگاه را در شاخص “استناد” در نظام رتبه‌بندی تایمز دانست که باعث شده رتبه کلی دانشگاه آن‌طور که باید، رشد نکند.
وی تأکید کرد که با وجود کسب رتبه اول کشوری از نظر تعداد مقالات، دانشگاه در شاخص “میانگین استناد نرمال‌شده” که نشان‌دهنده کیفیت مقالات است، رتبه خوبی ندارد.
خطر افت شدید رتبه دانشگاه به خاطر مهاجرت پژوهشگران پر استناد
وی به چند چالش کلیدی دیگر نیز اشاره کرد:
پژوهشگران پراستناد: دانشگاه تنها دو پژوهشگر پراستناد از میان نزدیک به ۷۰۰۰ پژوهشگر پراستناد دنیا دارد و با توجه به خروج این پژوهشگران از کشور، خطر افت شدید رتبه در این شاخص وجود دارد.
مقالات نیچر و ساینس: دانشگاه تنها ۱۰ درصد از امتیاز این شاخص مهم را کسب کرده است، در حالی که این شاخص برای دانشگاه‌های برتر دنیا بسیار بالاست.
همکاری‌های بین‌المللی: تحلیل‌ها نشان می‌دهد مقالات با مشارکت بین‌المللی تا ۲.۵ برابر بیشتر استناد دریافت می‌کنند. در حالی که تنها ۳۰ درصد مقالات دانشگاه با مشارکت بین‌المللی بوده، اما این تعداد اندک، ۶۰ درصد از کل استنادها را به خود اختصاص داده‌اند.
دکتر یغمایی برای رفع این چالش‌ها، بر لزوم حمایت ویژه از پژوهشگرانی که در آستانه ورود به لیست پراستنادها هستند، ایجاد گروه‌های تحقیقاتی برای اتصال اعضای هیئت علمی به تیم‌های پژوهشی در دانشگاه‌های برتر دنیا، و افزایش مشارکت‌های بین‌المللی هدفمند تأکید کرد.
از دیپلماسی دیجیتال تا توجه به ظرفیت‌های داخلی
در ادامه جلسه، سخنرانان دیگر به ارائه دیدگاه‌ها و راهکارهای خود پرداختند. دکتر علی گزنی، متخصص علم‌سنجی، پلتفرم “ساینس کامیونیکیشن” را معرفی کرد که با هدف افزایش رویت‌پذیری تحقیقات طراحی شده است.
شبکه اجتماعی ایکس بستری برای ارتقای رتبه دانشگاه‌ها
وی با اشاره به اینکه ۹۶ درصد گردش مقالات علمی دنیا در توییتر (X) صورت می‌گیرد، این بستر را محوری برای افزایش شهرت، جذب همکاری‌های بین‌المللی و در نهایت ارتقای رتبه دانست.
در ادامه، دکتر باقر لاریجانی، رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم، ضمن تقدیر از مجموعه اطلاعات آماده شده برای جلسه، اظهار داشت که ابزارهای بسیار خوبی در دانشگاه وجود دارد که می‌توان از آنها برای کسب اطلاعات از مراکز مختلف و دانشگاه‌ها بهره برد. وی به ابزاری که “کار را آسان می‌کند” اشاره کرد، به خصوص در زمینه آماده‌سازی محتوا برای توییتر که به گفته وی بسیار زمان‌بر است.
لاریجانی خاطر نشان کرد که اگر دانشگاه ابزارهای لازم را در اختیار داشته باشد، نوع رنکینگی که در آن شرکت می‌کند، اهمیت کمتری دارد.
وی پیشنهاد کرد توجه بیشتری به بافت علمی و توانمندی‌های داخلی کشور شود.
وی به این نکته اشاره کرد که برخی شاخص‌های رتبه‌بندی برای دانشگاه‌های ایران قابل دستیابی نیستند، چرا که ساختار و امکانات دانشگاه‌های برتر دنیا متفاوت است. وی بر لزوم تقسیم کار ملی برای رسیدگی به این شاخص‌ها تاکید کرد.
نباید شاخص‌هایی را هدف قرار داد که دستیابی به آنها دشوار است
دکتر لاریجانی همچنین به چالش‌هایی نظیر دسترسی به مجلات داخلی و مشکلات اساسی در تبادل اطلاعات ژنومیک و کامپیوتری اشاره کرد و بیان داشت که نباید شاخص‌هایی را هدف قرار داد که دستیابی به آنها دشوار است، بلکه باید بر آن‌هایی تمرکز کرد که قابل انجام هستند.
وی بر لزوم تقویت شبکه دانشگاهی و استفاده از ابزارهایی مانند پلتفرم معرفی شده برای تعاملات با دانشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی تاکید کرد. وی با یادآوری پیشرفت دانشگاه در پژوهش از رتبه ۳۱ به رتبه اول، خاطرنشان کرد که این پیشرفت تنها ناشی از تولید علم نبود، بلکه مقدار زیادی از آن به سازماندهی و مستندسازی اطلاعات موجود در دانشگاه بازمی‌گشت. وی پیشنهاد داد که آموزش‌های لازم در خصوص این سامانه‌ها به صورت حضوری و سیستمی به اساتید داده شود.
لاریجانی، بر اهمیت توجه به رتبه‌بندی‌های ملی نیز تاکید کرد و اشاره داشت که نباید آنها را رها کرد. وی همچنین به دشواری جذب افراد برجسته خارجی برای همکاری با دانشگاه در شرایط کنونی اشاره کرد و بر لزوم استفاده از پتانسیل‌های داخلی و جوانان تاکید کرد. نکته دیگری که دکتر لاریجانی به آن پرداخت، اهمیت سایتیشن داخلی و اینکه چرا مقالات داخلی دانشگاه‌ها به یکدیگر استناد نمی‌کنند، بود.
تاکید بر استقلال بیشتر دانشگاه‌ها از بروکراسی دولتی
وی بر مسئله مرجعیت علمی تاکید کرد و خواستار سرمایه‌گذاری، نقشه‌کشی و حمایت ویژه برای دستیابی به این مرجعیت در زمینه‌های خاص شد. لاریجانی همچنین بر لزوم تحلیل شاخص‌ها بر اساس جمعیت اساتید و تعداد مقالات، نه صرفاً مقادیر مطلق، تاکید کرد. وی بر حل مشکلات کشور از طریق پژوهش و تکمیل دانش تاکید کرد و خواستار استقلال بیشتر دانشگاه از بوروکراسی دولتی شد تا بتواند نیروی انسانی و منابع مالی خود را تامین کرده و به سرعت عمل کند. وی ابراز امیدواری کرد که بستر آماده شده در دانشگاه برای ارتقاء رتبه‌بندی با تحلیل‌های مختلف و با مشارکت دانشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی به بهره‌برداری برسد.
پس از آن، دکتر استقامتی، رئیس دانشکده پزشکی، به تفاوت ماهوی دانشگاه علوم پزشکی تهران با سایر دانشگاه‌های دنیا اشاره کرد و گفت: بخش عمده فعالیت هیئت علمی دانشگاه، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی است که در شاخص‌های رتبه‌بندی به طور مستقیم لحاظ نمی‌شود. وی اظهار کرد که اگر رتبه دانشگاه در حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ است، این به معنای ضعف نیست، بلکه نشان‌دهنده فعالیت‌های گسترده‌ای است که در نظام‌های رتبه‌بندی دیده نمی‌شوند.
استقامتی بر اهمیت حفظ و جذب نیروی انسانی ماهر و توانمند تاکید کرد و بروکراسی حاکم بر کشور را مانعی در این مسیر دانست.
چالش‌های ناشی از تحریم‌ها و عدم دسترسی آسان به فناوری‌های پیشرفته
وی همچنین به چالش‌های ناشی از تحریم‌ها و عدم دسترسی آسان به فناوری‌های پیشرفته و ابزارهای اندازه‌گیری اشاره کرد که دستیابی به رتبه‌های بالا را دشوار می‌کند.
وی تاکید کرد که نباید شاخص‌هایی را هدف قرار داد که به دلیل این محدودیت‌ها قابل دستیابی نیستند. استقامتی بر لزوم استفاده از نیروهای جوان و ایجاد انگیزه برای آنها تاکید کرد تا از تمام ظرفیت‌های موجود در دانشگاه استفاده شود.
رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین بر لزوم تغییر دیدگاه مدیریت عالی کشور نسبت به دانشگاه به عنوان نهادی برای پیشرفت علمی کشور تاکید کرد که باید تمام منابع لازم (انسانی و مالی) در اختیارش قرار گیرد.
استقامتی مجدداً بر اهمیت استقلال دانشگاه تاکید کرد تا بتواند نیروی انسانی را جذب کرده و اعتبار و سرعت خود را به طور واقعی راه‌اندازی کند. وی ابراز امیدواری کرد که این تغییرات اساسی در سیستم سنتی دانشگاه عملیاتی شود تا بتوان به اهداف مورد نظر دست یافت.
قدیمی بودن تجهیزات و کمبود فضا مانع از تولید مقالات باکیفیت است
دکتر ندافی، عضو هئیت علمی دانشکده بهداشت، به ایجاد دسته‌بندی جدیدی تحت عنوان “جنریک” اشاره کرد که دانشگاه در آن رتبه بسیار خوبی کسب کرده است، اما چالش‌هایی نظیر قدیمی بودن تجهیزات و کمبود فضا را مانع تولید مقالات باکیفیت دانست.
دکتر درگاهی، عضو هئیت علمی دانشکده پیراپزشکی، نیز بر اهمیت “وبومتریکس” تأکید کرد و با اشاره به رتبه نگران‌کننده وب‌سایت دانشگاه، راهکارهایی نظیر دیجیتال‌سازی کامل، افزایش محتوای علمی و خدماتی و فعال‌سازی پروفایل اساتید در پلتفرم‌های علمی را پیشنهاد داد.
دکتر امینی، رئیس دانشکده داروسازی، نیز پیشنهاد کرد که بر روی راهبرد هفتم (تولید محصول فیزیکی) سرمایه‌گذاری شده و کمیته‌ای برای بین‌المللی کردن این پتانسیل‌ها تشکیل شود.
دکتر رئیس کرمی در جمع بندی جلسه بر لزوم برگزاری جلسات جزئی‌تر با دانشکده‌ها و مراکز، ترویج فرهنگ استناد داخلی و انجام کارهای مشترک تأکید و ابراز امیدواری کرد که با همت جمعی، دانشگاه ابتدا کیفیت فعالیت‌های خود را بهبود بخشیده و سپس جایگاه شایسته خود را در رتبه‌بندی‌های جهانی به دست آورد.
آخرین دیدگاه‌ها