شوخی و مزاح و بذله گویی و خوش مشربی لازمه دوام و قوام هر ارتباطی است. بنابراین ماهیت شوخی و سر به سر گذاشتن که از دید مکتب تحلیل متقابل رفتار اریک برن، از بخش کودک هر فردی نشات می‌گیرد نه تنها بد نیست بلکه به حال خوب فرد و دیگرانی که با او تعامل می‌کنند کمک می‌کند.

موضوع قابل تامل این است که ما با چه کسی و در چه شرایطی و به چه شکلی شوخی می‌کنیم. به عنوان مثال؛ او به شما می‌گوید: «تو خیلی حساسی» یا «نمی توانی شوخی را تحمل کنی». این سخن های است که همسرتان بعد از هر بار شوخی به شما می‌گوید و توقع دارد تا شما آن را به دل نگیرید.

اظهارات سرزنش کننده او بسیار قانع کننده است و شما تعجب می‌کنید که آیا بیش از حد به این موضوع واکنش نشان می‌دهید یا خیر؟! مدام توانایی استدلال خود را زیر سوال می‌برید و در درک خود از سوء استفاده او تردید دارید.

چرا ناراحت می‌شوی؛ جنبه داشته باش

او در مقابل دوستانتان؛ شما را مورد تمسخر قرار می‌دهد و در مورد شما اظهار نظر می‌کند. از آنجا که تمسخر عمومی او غیرمنتظره است، شما را از تعادل خارج می‌کند و خجالت زده و تحقیر می‌کند. دوستان شما ممکن است به حرف‌های او بخندند، اما قلب شما این ضربه را احساس می‌کند و مغز شما برای تفسیر معنای واقعی او تلاش می‌کند.

اگر خودتان را شوکه یا نارضایی نشان دهید ممکن است او با در آغوش گرفتن از شما حمایت کند و به شما بگوید که “شوخی” کرده است. او ظاهر یک (مرد خوب و محترم) را به خود می‌گیرد و دوستان شما تعجب می کنند که چرا نسبت به یک شوخی، بیش از حد احساساتی هستید.

این جمله‌ای است که او می‌گوید: “همه خندیدند؛ چرا ناراحت شدی جنبه داشته باش”. این جملات را احتمالا از همسرتان در مهمانی‌ها شنیده باشید؛ تا جایی که این کار او سوژه برای خنده و تفریح دیگران می‌شود. در اینجا سوالی اساسی مطرح است؛ آیا نباید با همسرمان شوخی کنیم یا جلوی دیگران نباید شوخی کرد؟ و یا شوخی در فضای خصوصی مانعی ندارد؟ در واقع هر یک از زوجین می‌توانند زیربنای دلخوری و رنجش و ایجاد سردی باشند.

رابطه توهین آمیز کلامی

پاتریشیا ایوانز، روانشناس می‌گوید: «پیدا کردن راه‌هایی برای تحقیر شریک زندگی، بی‌فکری محسوب می‌شود. این تحقیر سریعا قلب همسرتان را می‌شکند و باید بگوییم که این سوء استفاده هرگز خنده‌دار نیست. پس ظاهری پیروزمندانه به خود نگیرید؛ کمی بی‌دقتی و در نظر نگرفتن برخی موارد مهم می‌تواند یک زندگی خوب را از هم بپاشاند. فردی که بین توهین و تمسخر و سرزنش با شوخی و مزاح و سرگرمی نمی‌تواند تفاوت قائل شود و وجه تمایز آن را تشخیص نمی‌دهد قطعا باعث دلخوری و آزار طرف مقابل شده و ارتباط خود را با عزیزان و دوستان و همچنین همسرش به مخاطره می‌اندازد.

نمونه‌هایی از توهین کلامی مبدل به شوخی:

• او چیزی را به خاطر نمی آورد؛ او همه جا یادداشت می‌چسباند.
• او خیلی بامزه است؛ تمام غذاهایش را می‌سوزاند.
• او نمی‌تواند بدون GPS راه خود را پیدا کند.
• اگر اسمت را در گواهینامه رانندگی ننوشته بودند، حتما آن را هم فراموش می‌کردی!

هدف از طنز خصمانه و تحقیرآمیز او قربانی کردن، تحقیر و توهین شماست. اگر به تمسخر او واکنش نشان ندهید، او نمی‌تواند بر شما کنترل، تسلط و قدرت داشته باشد. به جای اینکه به تمسخر او واکنش نشان دهید، این راهکار را امتحان کنید:

به یاد داشته باشید؛ برای داشتن ارتباطی سالم و پویا توجه به مواردی که همسرمان آن را نمی‌پسندد و یا دوست ندارد کمک شایانی به رابطه ما می‌کند. در واقع؛ مقاومت وزیر سوال بردن افکار طرف مقابل به ما کمکی نخواهد کرد.

• به راحتی به او بگویید که با شوخی‌های او در جمع ناراحت می‌شوید.
• بهانه‌های او را نپذیرید.
• با او وارد بحث نشوید.
• به دنبال جواب او نباشید.
• به او بگویید: “آیا الان احساس بهتری دارد؟” و اتاق را ترک کنید.
• او را نادیده بگیرید و تلفن خود را بردارید و با یک دوست تماس بگیرید یا قدم بزنید.

عادات خانواده

در مواردی دیده شده دختر و یا پسری قبل از ازدواج با توجه به نظام خانوادگی خود برخی از شوخی‌ها را خالی از اشکال و حتی جالب و مفرح توصیف کرده‌اند و با همان دید و باور در زندگی مشترک و با همسر خویش به همان شکل رفتار کرده‌اند و در کمال ناباوری با ناراحتی و اعتراض همسر روبرو شده‌اند.

روانشناسان بر این عقیده هستند که؛ نظام هر خانه‌ای بر اساس تدبیر و آگاهی اعضای آن خانواده تدوین می‌شود و لزوما استفاده از باورها و شکل ارتباط خانواده مادری برای زندگی مشترک ما قابل استفاده و مفید نخواهد بود. بنابراین بهتر است در زمان آشنایی و دوره نامزدی به این موارد با دقت بیشتری نگاه کرده و راجع به آن با یکدیگر صحبت کنید تا مواردی را که دوست ندارید و شایسته خود و رابطه خود نمی‌دانید را با طرف مقابل حل و فصل کنید.

در فضای خصوصی در صورتی که شوخی‌های زوجین با یکدیگر به سمت تخریب و تحقیر پیش نرود و طرف مقابل دچار رنجش نشود مشکلی ایجاد نخواهد کرد. در حضور دیگران حتی خانواده‌های درجه اول به مراقبت و دقت بیشتری در صحبت کردن نیاز هست. چه بسا مواردی باشد که طرفین در خلوت مشکلی با مطرح کردن آنها نداشته و حتی از این موارد حس خوبی دریافت کنند ولی مطرح کردن آن را در بیرون از فضای دو نفره شایسته ندانند.

شوخی‌های متداول:

• شوخی با چهره و تیپ بدنی یا پوشش یکدیگر
• شوخی با خانواده‌های یکدیگر
• شوخی‌های قومیتی
• شوخی‌هایی در مورد طلاق یا ازدواج مجدد
• شوخی با اسم و یا فامیل همسر و یا مخفف کردن نام او
• خندیدن و شوخی به ترس‌های یکدیگر
• شوخی با شغل همسر و یا علایق او

به یاد داشته باشیم شوخی و سر به سر گذاشتنی که همسر ما را ناراحت می‌کند و او را می‌رنجاند دیگر نامش شوخی نیست بلکه اذیت و آزار است و شما را از یکدیگر دور می‌کند. عقل سلیم حکم می‌کند وقتی کسی به شما اعلام ناراحتی از صحبتی و یا شوخی دارد دیگر آن‌ را تکرار نکنید، از طرفی اگر کمی آگاهی و دانش خود را از ارتباط بالاتر ببریم متوجه می‌شویم برخی از جملات مانند سم عمل می‌کند و به شدت فضای رابطه را مسموم می‌کند.

بهتر است هنر ما این باشد که از جملاتی استفاده کنیم که حال طرف مقابل را بهتر کند نه اینکه صرفا باعث خنده دیگران و یا لذت بردن ما شود. هدف این نیست که شما با همسر خود کمتر شوخی کنید بلکه توجه به این موضوع است که از شوخی تعریف درستی داشته باشیم و اینکه متوجه شوخی‌های باشیم که به‌جای ایجاد تفریح و شادی رابطه ما را مخدوش می‌کند.