آرمان آرا ـ پس از شکست سنگین استقلال مقابل الوصل؛ آرمین سهرابیان، مدافع این تیم به دلیل مصاحبه غیرحرفه‌ای علیه هم‌تیمی‌هایش از سوی ساپینتو، سرمربی آبی‌ها اخراج شد.

غیر از سهرابیان، محمدرضا آزادی، مهاجم تیم هم با توجه به فیلم صحبت‌های او که مشابه گفته‌های سهرابیان بود و در رسانه‌ها و فضای مجازی منتشر شد؛ در آستانه اخراج از تیم قرار گرفته است.

قرار بر این بوده که آزادی هم از تیم کنار گذاشته شود، اما سرمربی تیم خواسته بازی امروز مقابل پیکان انجام شود و فردا تکلیف این بازیکن مشخص شود.

منبع: برنا

خبرگزاری مهر – گروه سلامت: خون به‌عنوان یک مایع حیاتی هیچ‌گونه جایگزینی در علم پزشکی ندارد و تنها ماده‌ای است که در شرایط بحرانی می‌تواند جان بیماران را نجات دهد، اما کاهش مراجعه اهداکنندگان در تابستان امسال به دلیل گرمای شدید هوا، سفرهای تابستانی و آغاز سال تحصیلی موجب افت ذخایر خونی شده و نگرانی‌هایی برای تأمین نیاز بیماران به‌ویژه بیماران تالاسمی و جراحی‌های حیاتی ایجاد کرده است؛ هر واحد خون می‌تواند جان چند بیمار را نجات داده و مشارکت مستمر مردم، به‌ویژه جوانان و بانوان، ضامن سلامت بیماران و پایداری خدمات درمانی خواهد بود.

در همین راستا آرمان آرا، با سید محمد رضا شاه احمد قاسمی مدیرکل انتقال خون استان تهران گفتگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.

اهدای خون شامل چه مراحلی است؟

شاه احمد قاسمی: خون به‌عنوان یک مایع حیاتی، تاکنون هیچ جایگزینی در علم پزشکی پیدا نکرده، برخلاف داروها که می‌توان برای آن‌ها نسخه مشابه یا جایگزین ارائه داد، خون تنها ماده‌ای است که در شرایط بحرانی می‌تواند جان بیماران را نجات دهد. بیماران مبتلا به بیماری‌های خاص، مصدومان حوادث، مادران در هنگام زایمان و افرادی که تحت عمل‌های جراحی قرار می‌گیرند، تنها با دریافت خون یا فرآورده‌های خونی امکان ادامه حیات پیدا می‌کنند.

طبق آمار، از هر اهداکننده حدود ۴۵۰ میلی‌لیتر خون کامل دریافت شده که این خون پس از جمع‌آوری، به چندین فرآورده اصلی از جمله گلبول قرمز متراکم، پلاسما و پلاکت تجزیه می‌شود؛ گلبول‌های قرمز برای درمان بیماران مبتلا به کم‌خونی کاربرد دارند. پلاکت‌ها نیز برای بیماران مبتلا به بیماری‌های خونریزی‌دهنده، سرطان یا افرادی که سطح پلاکت خونشان کاهش یافته ضروری و همچنین پلاسما به‌عنوان بخش مهم دیگری از خون، در تولید داروهایی مانند IVIG و آلبومین نقش حیاتی دارد.

محدودیت زمانی نگهداری خون و فرآورده‌های خونی، اهمیت اهدای مستمر خون را دوچندان می‌کند. یک واحد خون تنها تا ۳۵ روز قابلیت نگهداری دارد. عمر پلاکت نیز بسیار کوتاه است و حداکثر سه روز در شرایط خاص تا پنج روز امکان ذخیره‌سازی دارد. این موضوع نشان می‌دهد که نیاز به اهدای روزانه خون و فرآورده‌های آن اجتناب‌ناپذیر است.

روزانه چه مقدار خون به مراکز انتقال خون اهدا می‌شود؟

شاه احمد قاسمی: بر اساس آمار، روزانه بین ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ واحد خون از سوی اهداکنندگان به مراکز انتقال خون استان تهران اهدا می‌شود، اما میزان مصرف خون در بیمارستان‌های این استان بیش از این مقدار است و به حدود ۱۵۰۰ واحد در روز می‌رسد. دلیل اصلی این موضوع، تمرکز ۸۰ درصد جراحی‌های کشور در تهران و مراجعه بیماران سراسر کشور به بیمارستان‌های پایتخت برای انجام اعمال جراحی و درمان بیماری‌های پیچیده است.

به همین دلیل، استمرار اهدای خون داوطلبانه برای تأمین نیاز بیماران، حیاتی و ضروری است. هر واحد خون می‌تواند زندگی چند بیمار را نجات دهد و پیوستگی در اهدای خون، تضمین‌کننده سلامت جامعه خواهد بود.

دلیل کاهش اهدای خون در تابستان به چه علت است؟

شاه احمد قاسمی: آمار اهدای خون در میان گروه‌های مختلف اهداکنندگان شامل جوانان، بانوان، افراد باسابقه و اهداکنندگان مستمر، تفاوت قابل توجهی دارد و نیاز به افزایش مشارکت بویژه از سوی جوانان و بانوان بیش از پیش احساس می‌شود.

طبق آمار، در ۶ ماهه نخست سال جاری، اهدای خون بانوان تنها حدود ۳.۵ درصد از کل اهداها را تشکیل داده است. این رقم به دلیل مشکلاتی مانند فقر آهن و کم‌خونی در میان زنان، کمتر از میزان مطلوب گزارش می‌شود، بر اساس استانداردها بانوان می‌توانند هر چهار ماه یک‌بار خون اهدا کنند، در حالی که مردان این امکان را دارند که هر سه ماه یک‌بار خون خود را اهدا کنند.

در بخش اهدای خون جوانان نیز با وجود ظرفیت بالای این گروه، سهم آنان تنها به ۲۵ درصد رسیده است. این در حالی است که اهداکنندگان در بازه سنی ۱۸ تا ۶۰ سال بیشترین نقش را در چرخه اهدای خون ایفا می‌کنند و پس از ۶۰ سالگی به‌تدریج از این چرخه خارج می‌شوند. بر همین اساس، جذب جوانان به‌عنوان نسل تازه اهداکنندگان خون، یک ضرورت جدی برای حفظ ذخایر خونی کشور محسوب می‌شود.

همچنین اهدای خون مستمر ۵۲ درصد از کل اهداها را تشکیل داده است، افرادی که در طول یک سال حداقل دو مرتبه یا بیشتر خون اهدا می‌کنند، در گروه اهداکنندگان مستمر قرار می‌گیرند. علاوه بر این، اهدای خون باسابقه نیز که به اهداکنندگانی با حداقل یک بار اهدای خون در سال اطلاق می‌شود، حدود ۱۲ تا ۱۳ درصد کل آمار را شامل می‌شود.

آیا ذخایر خونی می‌توانند جوابگوی نیازهای روزانه خون باشند؟

شاه احمد قاسمی: تابستان ۱۴۰۴ یکی از گرم‌ترین تابستان‌های سال‌های اخیر بوده است و همین موضوع به کاهش مراجعه اهداکنندگان منجر شد. در کنار گرمای هوا، هم‌زمانی شهریور ماه با فصل سفرهای تابستانی و آغاز سال تحصیلی نیز عاملی برای کاهش حضور مردم در مراکز انتقال خون بوده است. این شرایط، ذخایر خون کشور را کاهش داده و نگرانی‌هایی در خصوص تأمین نیاز بیماران به وجود آورده است.

ضمن تقدیر از اهداکنندگان، از شهروندان به‌ویژه جوانان و بانوان درخواست داریم که با استمرار در اهدای خون، نقش مؤثری در نجات جان بیماران ایفا کنند|؛ زیرا که هر واحد خون اهدایی می‌تواند به نجات چند بیمار نیازمند کمک کرده و استمرار مشارکت مردمی، ضامن سلامت جامعه می‌شود.

تعطیلات تابستانی، گرمای شدید هوا و افزایش سفرهای بین‌استانی باعث کاهش مراجعه مردم به مراکز انتقال خون شده است. این شرایط، ذخایر خون تهران را تحت تأثیر قرار داده و نگرانی‌هایی جدی برای تأمین نیاز بیماران به‌ویژه بیماران تالاسمی و عمل‌های جراحی ایجاد کرده است.

هر چند تلاش شده است با تبلیغات رسانه‌ای و ارسال پیامک به اهداکنندگان، مراجعه به مراکز افزایش یابد، اما میزان ذخایر خون همچنان پایین‌تر از سال‌های گذشته است و مراجعه مستمر اهداکنندگان خون ضامن سلامت بیماران و استمرار خدمات بیمارستانی است؛ از جمله بیماران وابسته به خون، می‌توان به بیماران تالاسمی اشاره کرد که نیازمند دریافت خون به‌صورت هفتگی یا ماهانه هستند، همچنین اعمال جراحی حیاتی نیز بدون تأمین خون کافی با خطر لغو مواجه می‌شوند.

ما از اهداکنندگان در خواست می‌کنیم با صبر و حوصله در زمان مراجعه به مراکز اهدای خون، در روند نجات جان بیماران مشارکت داشته باشند. به دلیل محدودیت نیروی انسانی، ممکن است فرآیند اهدای خون کمی زمان‌بر باشد، اما نتیجه آن نجات جان بیماران است.

طبق آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سه نفر از هر پنج نفر در طول زندگی خود به خون یا فرآورده‌های خونی نیاز پیدا می‌کنند. بر همین اساس، اهدای خون نه‌تنها یک اقدام خداپسندانه و خیرخواهانه است، بلکه می‌تواند روزی جان نزدیک‌ترین افراد خانواده اهداکنندگان را نیز نجات دهد.

مراکز پخش خون در کدام مناطق تهران فعالیت دارند؟

شاه احمد قاسمی: تا سه تا چهار سال پیش تنها یک مرکز جامع در خیابان وصال تهران وظیفه دریافت خون، فرآورده‌گیری، پخش و انجام آزمایش‌های مرتبط را بر عهده داشت. اما با توجه به وسعت جغرافیایی پایتخت، پراکندگی بیمارستان‌ها و مشکلات ترافیکی، سه مرکز جدید پخش خون طی سال‌های اخیر افتتاح شده است تا روند تأمین خون برای بیمارستان‌ها تسهیل شود.

این مراکز جدید شامل مرکز ستاری در غرب تهران، مرکز تهرانپارس در منطقه ۴ و مرکز شهرری هستند. مرکز ستاری هم‌اکنون نیاز حدود ۴۵ بیمارستان را از مجموع ۱۷۰ بیمارستان پایتخت تأمین می‌کند. مرکز تهرانپارس خدمات پخش خون برای حدود ۳۵ بیمارستان ارائه می‌دهد. مرکز شهرری نیز پاسخگوی نیاز ۱۵ تا ۲۰ بیمارستان در جنوب تهران است.

پیش از این، بیمارستان‌هایی که در مناطق حاشیه‌ای مانند لواسان یا فیاض‌بخش قرار داشتند، برای دریافت خون و فرآورده‌های خونی ناچار بودند مسافت طولانی تا مرکز وصال را طی کنند و با مشکلات ترافیکی سنگین مواجه شوند. اما با افتتاح این مراکز جدید، علاوه بر کاهش بعد مسافت، زمان انتقال خون نیز به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است و بیمارستان‌ها می‌توانند سریع‌تر نیاز بیماران خود را برطرف کنند.

این اقدام موجب کاهش ترافیک در مرکز شهر و تسریع در فرآیند توزیع خون شده و بیمارستان‌های بیشتری می‌توانند بدون اتلاف وقت به خون و فرآورده‌های خونی مورد نیاز دسترسی داشته باشند. این موضوع در شرایط حساس و اضطراری، نقش مهمی در نجات جان بیماران ایفا می‌کند.

سازمان انتقال خون برای افزایش تولید داروهای مشتق از پلاسما چه کاری انجام می‌دهد؟

شاه احمد قاسمی: وظیفه اصلی این سازمان، تأمین خون و فرآورده‌های خونی شامل گلبول قرمز، پلاکت و پلاسماست که به‌طور مستقیم در مراکز درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما تولید داروهای مشتق از پلاسما همچون IVIG، آلبومین و سرم ضد هاری، نیازمند فرآیندی تخصصی به نام فراکشن‌سازی است که در خارج از چارچوب فعالیت‌های اصلی این سازمان انجام می‌شود.

در ایران طی چند سال گذشته، یک پالایشگاه پلاسما در تهران با مدیریت بخش خصوصی راه‌اندازی شده است که بخشی از نیاز کشور به داروهای مشتق از پلاسما را تأمین می‌کند. با این حال، حجم تولید داخلی کافی نیست و همچنان بخش زیادی از پلاسما برای فراکشن‌سازی به کشورهای طرف قرارداد ارسال می‌شود. پس از تبدیل پلاسما به دارو، محصولات نهایی به وزارت بهداشت تحویل داده شده و در سطح کشور توزیع می‌شوند.

مزیت تولید دارو از پلاسمای ایرانی این است که قیمت آن به‌طور چشمگیری ارزان‌تر از داروهای وارداتی خواهد بود. برای نمونه، داروی IVIG تولیدشده از پلاسماهای داخلی هزینه‌ای به‌مراتب کمتر از نمونه‌های وارداتی دارد و این موضوع می‌تواند بار مالی بیماران و نظام سلامت را کاهش دهد.

افزایش حجم اهدای پلاسما و توسعه ظرفیت‌های فراکشن‌سازی در کشور از اولویت‌های مهم است تا بتوان داروهای حیاتی بیماران را با قیمت مناسب‌تر و وابستگی کمتر به واردات تأمین کرد.

نقش هوش مصنوعی در سازمان انتقال خون چیست؟

شاه احمد قاسمی: با وجود پیشرفت‌های گسترده در علم و فناوری، هنوز استفاده از هوش مصنوعی در فرآیند انتقال خون به‌طور جامع در ایران اجرایی نشده است، اما این موضوع در برنامه‌های آینده سازمان قرار دارد و به‌عنوان یک ضرورت راهبردی مورد توجه است.

یکی از طرح‌های مهم و نوآورانه که در ذهن مدیران انتقال خون شکل گرفته، استفاده از ربات‌ها در فرآیند انتقال خون است. این ربات‌ها می‌توانند وظایفی همچون جابه‌جایی خون، انجام برخی فرآیندهای آزمایشگاهی یا پشتیبانی در مراکز انتقال خون را بر عهده بگیرند.

در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان و فناوری، توانایی طراحی و ساخت ربات‌هایی را دارند که حتی در زمینه‌هایی مانند ورزش و امور روزمره فعال هستند؛ اگر این ظرفیت‌ها به سمت حوزه سلامت و انتقال خون هدایت شود، می‌تواند تحولی بزرگ و بی‌سابقه در سطح ملی و حتی جهانی ایجاد کند.

از شرکت‌های فناوری و مراکز علمی خواستند با همکاری و تمرکز روی این موضوع، مسیر توسعه فناوری‌های نوین در انتقال خون را هموار کنند. این اقدام نه‌تنها سرعت و دقت فرآیندها را افزایش می‌دهد، بلکه ایران را به یکی از کشورهای پیشرو در نوآوری‌های حوزه انتقال خون تبدیل خواهد کرد.

پایگاه انتقال خون استان تهران در خیابان وصال شیرازی اعلام آمادگی کرده است تا جلسات مشترکی با شرکت‌ها و مراکز فناوری برگزار کرده و راهکارهای عملی برای استفاده از ربات‌ها و هوش مصنوعی در این حوزه را بررسی کند.

چگونه باید اهدای خون فرهنگ سازی شود؟

شاه احمد قاسمی: فرهنگ‌سازی در زمینه اهدای خون در مدارس و میان قشر جوان یکی از اولویت‌های مهم این سازمان است. اهدای خون از دیدگاه دینی و مذهبی عملی پرثواب به شمار می‌رود؛ چراکه تنها یک واحد خون می‌تواند جان سه نفر را نجات دهد. در واقع، خون کامل پس از تجزیه به سه بخش اصلی شامل گلبول قرمز، پلاکت و پلاسما تقسیم می‌شود و هرکدام می‌تواند نیاز حیاتی یک بیمار را برطرف کند.

پلاسما حتی ارزش افزوده بیشتری دارد، زیرا می‌توان با فرآوری آن، داروهای حیاتی تولید کرد و بیماران بیشتری را تحت درمان قرار داد. از این رو، اهدای خون نه‌تنها یک عمل انسان‌دوستانه و نجات‌بخش است، بلکه در درمان بیماران صعب‌العلاج نیز نقشی اساسی ایفا می‌کند.

نقش جوانان در اهدای خون چگونه است؟

شاه احمد قاسمی: اهدای خون یک عمل خداپسندانه، عام‌المنفعه و انسان‌دوستانه است که می‌تواند جان بسیاری را نجات دهد، بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، از هر پنج نفر، سه نفر در طول زندگی خود نیازمند دریافت خون یا فرآورده‌های خونی خواهند بود. این بهترین دلیل است که همه افراد، به‌ویژه جوانان، به اهدای خون توجه ویژه داشته باشند.

با توجه به اینکه اهداکنندگان مستمر ما به مرور به سنین بالاتر نزدیک می‌شوند و پس از ۶۰ یا ۶۵ سالگی دیگر نمی‌توانند خون اهدا کنند، لازم است نسل جوان به این چرخه وارد شود. جوانان می‌توانند سفیران اهدای خون باشند و علاوه بر مشارکت شخصی، خانواده، دوستان و همکلاسی‌های خود را نیز به این کار خداپسندانه تشویق کنند.

در سال ۱۴۰۲، با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری درباره جهاد تبیین، گروه‌های دانش‌آموزی متعددی از بخش‌های مختلف سازمان انتقال خون بازدید کردند. این بازدیدها شامل فرآیند پذیرش، اهدای خون، جداسازی فرآورده‌ها، آزمایشگاه و بخش‌های پخش خون بود که نقش مهمی در آشنایی جوانان با اهمیت اهدای خون ایفا کرد.

آقایان می‌توانند هر سه ماه یک‌بار و بانوان هر چهار ماه یک‌بار خون اهدا کنند. بهتر است افراد یک تقویم شخصی برای یادداشت زمان اهدای خون خود داشته باشند تا این امر به فراموشی سپرده نشود. البته ما از طریق رسانه‌ها، زیرنویس تلویزیون و ارسال پیامک، نیاز فوری به خون را به اهداکنندگان یادآوری خواهد کرد.

خون چگونه می‌تواند بیماران را نجات دهد؟

شاه احمد قاسمی: در ابتدا جا دارد از همه عزیزانی که بدون هیچ چشم‌داشتی خون خود را برای بیماران اهدا می‌کنند، تشکر کرده و این اقدام نوع‌دوستانه سبب می‌شود بیماران بستری در بیمارستان‌ها از این نعمت حیاتی بهره‌مند شوند و به زندگی بازگردند.

ما انتقال خون را مادر طب می‌دانیم زیرا اگر روزی در اتاق عمل خون وجود نداشته باشد، هیچ جراحی نمی‌تواند بیمار را عمل کند. همچنین در سوانح جاده‌ای و حوادث ناگهانی، خون حیاتی‌ترین عامل برای نجات جان مصدومان است و نبود آن می‌تواند به از دست رفتن بیماران منجر شود.

از مردم شریف ایران خواهش می‌کنم که در کنار شادی‌ها و زندگی روزمره، بیماران نیازمند خون و فرآورده‌های خونی را فراموش نکنند و همواره با اهدای خون خود، یاریگر سازمان انتقال خون و نجات‌بخش جان انسان‌ها باشند.

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: در پی حمله هوایی اخیر رژیم صهیونیستی به دوحه که در آن رهبران حماس در سایه حضور نظامی آمریکا مورد هدف قرار گرفتند، پرسش‌هایی درباره نقش واشنگتن در امور منطقه‌ای مطرح گردیده است. تحلیلگران می‌گویند این حمله نشانگر الگویی تکراری از فریبکاری بوده و یادآور حملات پیشین به ایران و یمن است؛ همچنین خطر پایگاه‌های آمریکا در خلیج فارس را نیز برجسته می‌سازد.

منیر دعیر، تحلیلگر یمنی، در مصاحبه‌ای اختصاصی با تهران‌تایمز، به‌شدت از استراتژی‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی انتقاد کرده و نشست دوحه را عمدتاً نمادین و بی‌اثر در برابر تهدیدات منطقه‌ای برمی‌شمارد. او هشدار می‌دهد که بی‌تحرکی کشورهای اسلامی -با وجود ۲۰ میلیارد دلار تجارت سالانه با رژیم صهیونیستی- تل‌آویو را جسورتر کرده و خواستار اقدامات عملی از جمله قطع تجارت، بستن حریم هوایی و پایان دادن به روابط دیپلماتیک برای مهار تجاوزات بیشتر می‌شود.

متن مصاحبه به شرح زیر است:

اهمیت اجلاس اضطراری دوحه که توسط قطر با حضور سران عرب و مسلمان در پاسخ به حملات رژیم صهیونیستی برگزار شد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ این اجلاس چه تأثیری می‌تواند بر دیپلماسی و امنیت منطقه داشته باشد؟

خود اجلاس اهمیت زیادی داشت. آنچه مرا نگران می‌کند نتایج آن است. گرچه چندان تعجب‌آور نیست، اما با این وجود بسیار نگران‌کننده است.

نقش قطر در میزبانی و رهبری این اجلاس محوری به‌نظر می‌رسد. نظر شما درباره سیاست خارجی قطر در تحولات کنونی غرب آسیا، به‌ویژه در خصوص حمایت از حماس و آرمان فلسطین، چیست؟

من فکر می‌کنم قطر و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس یک زنگ بیدارباش بسیار جدی دریافت کرده‌اند؛ همان چیزی که من و بسیاری دیگر مدت‌ها درباره آن هشدار داده‌ایم، رخ داده است. آمریکا نه‌تنها به قطر، بلکه به کل شورای همکاری خیانت کرده و به‌وضوح نشان داده است که قابل‌اعتماد نیست.

حمله رژیم صهیونیستی نمی‌توانست بدون چراغ سبز آمریکا اتفاق بیفتد و گزارش‌های منتشرشده نشان می‌دهد که دونالد ترامپ نه‌تنها از آن مطلع بوده، بلکه شخصاً مجوز اجرای آن را نیز صادر کرده است. واضح است که پایگاه نظامی آمریکا در العدید قطر برای هماهنگی این حمله مورد استفاده قرار گرفته است؛ به همین دلیل است که سامانه‌های پدافند هوایی چندمیلیارددلاری ساخت آمریکا در جریان حمله خاموش ماندند. آن‌ها عمداً از کار افتادند تا حمله تسهیل شود و لازم نیست نابغه باشید تا بفهمید چه کسی مسئول این خاموشی در آن لحظه حساس بوده است. پایگاه‌های نظامی آمریکا در منطقه نه‌تنها برای کشورهای میزبان، بلکه برای امنیت کل منطقه بزرگ‌ترین تهدید محسوب می‌شوند. حمله به قطر نیز نشان داد که این پایگاه‌ها تا چه حد خطرناک هستند. هیچ‌کس اجازه نمی‌دهد مار در اتاق‌خوابش زندگی کند.

آن حمله بازاجرایی از حمله به ایران بود. در ماجرای ایران، دونالد ترامپ این‌گونه القا می‌کرد که قرار است یک نشست صلح در مسقط برای حل‌وفصل مسائل هسته‌ای برگزار شود. ما همگی خوش‌بینانه منتظر آن نشست بودیم، بی‌آنکه بدانیم ترامپ و نتانیاهو تمام مدت در حال برنامه‌ریزی برای حمله به ایران بودند. همین سناریو در مورد قطر نیز تکرار شد؛ دونالد ترامپ از طرح صلح آمریکا سخن گفت در حالی که در همان زمان آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها مشغول طراحی حمله بودند. درس عبرتی که از این ماجرا گرفتیم همین است: دفعه بعد که شنیدید آمریکا از صلح سخن می‌گوید، باید خودتان را برای جنگ آماده کنید.

رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه ایران خواستار وحدت مسلمانان و تحریم رژیم صهیونیستی شده‌اند. شما چه گام‌های عملی‌ای را در واکنش کشورهای مسلمان به این موضوع محتمل می‌دانید و با توجه به منافع متنوع در منطقه، پایداری این وحدت را تا چه اندازه واقع‌بینانه می‌بینید؟

در اجلاس سران قطر، ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب، از جهان خواست اقداماتی از جمله فشارهای اقتصادی را علیه رژیم صهیونیستی اتخاذ کنند. طنز ماجرا اینجاست که برخی از کشورهایی که ابوالغیط با آن‌ها در دوحه دیدار کرد، خودشان سالانه نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار با رژیم صهیونیستی تجارت می‌کنند. این روند حتی در حالی ادامه داشته است که نسل‌کشی غزه جریان داشت و دوحه نیز مورد حمله قرار گرفته بود؛ حمله‌ای در فاصله‌ای اندک از محل برگزاری نشست. در همین حین، خارج از این کشورها، در نقاطی به دوری اسپانیا و نروژ نیز، گام‌های واقعی و عملی برای اعمال تحریم‌های اقتصادی تنبیهی علیه رژیم صهیونیستی برداشته می‌شود. شاید آقای ابوالغیط از آنچه در اطرافش می‌گذرد، بی‌خبر باشد.

من به تمام سخنرانی‌های آن اجلاس گوش دادم. سخنرانان فقط بازپخش اخبار تکراری از اقدامات صهیونیست‌ها را ارائه دادند. ما همه این‌ها را می‌دانیم؛ اساساً به همین دلیل هم جلسه برگزار شده بود. من مشتاقانه منتظر بودم بشنوم که این اجلاس در پاسخ چه خواهد کرد. این چهارمین اجلاسی است که از زمان آغاز نسل‌کشی غزه برگزار می‌شود و هر نشست، کاملاً اتلاف وقت و منابع بوده است.

درباره گام‌های عملی می‌پرسید؟ خب، ببینید. ۵۷ کشور مسلمان می‌توانند فوراً تمام ۲۰ میلیارد دلار تجارتی را که برخی از آن‌ها با رژیم صهیونیستی انجام می‌دهند، مسدود کنند. می‌توانند پروازهای ورودی و خروجی از فرودگاه‌های تحت کنترل صهیونیست‌ها را از عبور بر فراز حریم هوایی جهان اسلام ممنوع کنند. همین کار را می‌توانند برای کشتی‌ها نیز انجام دهند. آنها از سازمان ملل خواسته‌اند که عضویت رژیم صهیونیستی را معلق کند، این عالی است، اما چرا از خودشان شروع نکنند و نخست روابط دیپلماتیک و تجاری‌شان را قطع نکنند؟ این‌ها اقدامات عملی‌ای هستند که نه تنها رژیم صهیونیستی را کاملاً فلج می‌کنند، بلکه پیام محکمی به دیگران می‌فرستند که ما جدی هستیم. این اقدامات همچنین فوراً ادامه این نسل‌کشی را متوقف خواهند کرد. این‌ها گام‌هایی هستند که باید از همان نشست اول در جده برداشته می‌شدند.

سازمان همکاری اسلامی ( OIC) حمله رژیم صهیونیستی به اعضای حماس در دوحه را محکوم کرده است. به نظر شما، سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب چه نقشی می‌توانند در تأثیرگذاری بر واکنش‌های بین‌المللی به اقدامات رژیم صهیونیستی ایفا کنند؟

نقش مؤثر تنها می‌تواند از مراکز قدرتی که چنین سازمان‌هایی را کنترل می‌کنند نشأت گیرد. وقتی ایران مورد حمله قرار گرفت، نه برای برگزاری اجلاس فراخوان داد و نه خواستار تحریم‌های اقتصادی یا درخواست‌های دیپلماتیک شد؛ ایران با نیرویی سریع، قاطع و کوبنده واکنش نشان داد و عواقب آن را برای رژیم صهیونیستی روشن ساخت.

آنچه ایران انجام داد، برای همه کسانی که شکیبایی ایران را با ضعف اشتباه گرفته بودند و در توانایی ایران برای پاسخ متقابل تردید داشتند، شوکه‌کننده بود. شاید به خاطر داشته باشید که چه تعداد درخواست خویشتنداری از لندن، پاریس، برلین و اتحادیه اروپا منتشر شد. این خود نشانه روشنی بود که رژیم صهیونیستی فراتر از هر آنچه خود یا حامیانش انتظار داشتند، به‌شدت مجازات می‌شود. اگر موضوع برعکس بود و ایران در حال نابودی قرار داشت، هرگز چنین درخواست‌هایی برای خویشتنداری نمی‌شنیدید. ایران نشان داد یک کشور چگونه در برابر دشمنانش می‌ایستد.

پیامدهای حقوقی و دیپلماتیک بین‌المللی حمله رژیم صهیونیستی به قطر را چگونه تفسیر می‌کنید؟ آیا این حادثه می‌تواند منجر به تحولات جدیدی در حقوق بین‌الملل یا اعمال تحریم‌ها شود؟

نه، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد مگر اینکه کشورهای مورد حمله به‌طور یکپارچه قیام کرده و تحولاتی را رقم بزنند. جهان تحت کنترل کسی نیست و قوانین برای ضعیفان یا توسط آن‌ها وضع نمی‌شوند.

خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه-مصطفی شاکری گرکانی: نگهداری از حیوانات خانگی به ویژه سگ و گربه از موضوعاتی است که به سبب اثرگذاری سبک زندگی کشورهای دیگر بر جامعه ایرانی رو به فرونی نهاده و امروزه بسیاری از مردم به نگهداری از این حیوانات اقدام می‌کنند. از سوی دیگر به جهت بیماری‌های مرتبط با سگ و همچنین خلأ و اشکالات قانونی که برای حضور این حیوانات در محیط‌های شهری وجود دارد، چالش‌ها و مشکلاتی در این زمینه پدیده آمده است و این موضوع زمینه ایجاد دوقطبی میان موافقان و مخالفان نگهداری از حیوانات خانگی از جمله سگ را موجب شده است.

به همین جهت با افتخار دانش پور، کارشناس فقه اسلامی و عضو هیئت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی پیرامون نگرش اسلام به نگهداری از حیوانات و همچنین احکام ویژه این مسئله گفتگو کردیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید:

*در ابتدا به عنوان مقدمه درباره نگرش کلی فقه اسلامی نسبت به همزیستی انسان و حیوان و نگهداری از حیوانات توضیح بفرمائید.

نگاهی به آموزه‌ها و متون فقه اسلامی، به خوبی این مطلب را می‌رساند که حقوق چهارپایان، بلکه درختان و گیاهان نیز در این آیین، جایگاه ویژه دارد و هیچ گونه آسیب به این جایگاه را بَر نمی تابد. فقه با اینکه با زبان تکلیف سخن می‌گوید، از زیبایی‌ها، جلوه‌ها و نکته‌های اخلاقی نیز برخوردار است و پیوندی استوار با مقوله حق، حتی حق حیوان دارد.

اهمیت حق حیوان در فقه اسلامی تا جایی است که برخی دانشوران فقه در پاره‌ای موارد، آن را در زمره حق الله دانسته‌اند. به عنوان مثال مرحوم صاحب جواهر در بحث ودیعه می‌نویسد اگر مالک حیوان، به شخصی که حیوان را به امانت گرفته، بگوید به آن آب و علف نده، پذیرش دستور او روا نیست و بر او، آب و علف دادن حیوان، واجب است، زیرا باید حق الله، پاس داشته شود، گرچه آدمی حق خود را فروافکنده است.

حق الله بودن حق حیوان نیز می‌تواند بر این مهم استوار باشد که اگر چه بر اساس نصوص دینی مانند آیه شریفه: «والانعام خلق‌ها لکم»، چارپایان، برای خدمت رسانی و سوددهی به برترین آفریده‌ها، یعنی انسان، آفریده شده‌اند ولی این امر به هیچ وجه به معنای عزیز و گرامی نبودن آنها نزد خداوند و نادیده انگاری حقوق آنها نیست.

*لطفاً به برخی از مهمترین عناوین و مصادیق حقوق حیوانات که در فقه اسلامی تاکید شده است اشاره بفرمائید.

مورد نخست، حق حیات است. بخش مهمی از سخنان فقیهان در همزیستی با چارپایان، ناظر بر حق زندگی برای آنان و پافشاری بر بایستگی نگهداشت این حق بر انسان هاست. برای مثال اگر پیش شخصی، مقداری آب برای نوشیدن باشد و او بترسد که اگر با آن وضو بگیرد، دچار تشنگی شود، بر او واجب است تیمم کند و آب را صرف وضو نکند. مرحوم صاحب جواهر، پس از نقل این فتوا، می‌نویسد: اگر به تشنگی حیوانی که خونش محترم است نیز بترسد، حکم همین است، گرچه آن حیوان، سگ باشد.

مورد دوم، حق نفقه است. از جمله حقوق حیوان بر انسان، برآوردن آب و آذوقه آن است. البته مراد از حیوان هرگونه جانداری است که در خدمت انسان و برآورنده یکی از نیازهای او باشد. برخلاف حق حیات، که براساس آنچه از فقیهان نقل گردید و روایاتی که اشاره شد، فراتر از جانداران اهلی و دربرگیرنده هرگونه حیوانی است که جان و مال آدمی را به خطر نیندازد.

مورد سوم حق مسکن است. از جمله نیازهای اولیه حیوان، مکان استراحت و آرامش است. کوتاهی ورزیدن در این امر، افزون بر آنکه مورد نکوهش عقل است، از مصداق‌ها و نمونه‌های آزار و اذیت به حیوان است که مورد نکوهش و سرزنش شرع مقدس واقع شده. پیامبر (ص) در وصف لانه پرندگان می‌فرمایند: لانه پرندگان برای پرنده‌های آن امنیت و حرمت دارد، مبادا شب هنگام به لانه آنها دست درازی کنید. از این رو مرحوم صاحب جواهر، حق مسکن برای حیوان را در ردیف حق نفقه او می‌شمارد و می‌نویسد: واجب است برای برآوردن نیازهای حیوان: از خوراکی و آب و مکان به تلاش برخاست.

چهارمین حق حیوان، حق عدالت است. بی تردید نباید با حیوان به گونه‌ای رفتار شود که حیوان آزار و ستم ببیند. باید عدالت در حق حیوان به درستی و بی کم و کاست مورد توجه قرار گیرد. ستم بر حیوان از نظر شرع ناپسند، زشت و نفرت انگیز است و در این مورد عدالت ورزی مورد سفارش و تأکید قرار گرفته است. برای نمونه مرحوم صاحب جواهر می‌نویسد: حیوان را به بیش از آنچه توان دارد، مانند بردن بار سنگین و ادامه سفر، وادار نمی‌کنند و بدین جهت از سوار شدن سه نفر بر او و خواستن کاری که بر آن سخت دشوار است و با عرف و عادت ناسازگار، بازداشته شده است.

مورد بعد، حق آزار ندیدن است. بسیاری از حقوق و احکام چارپایان و جانداران، می‌تواند بر ناپسند بودن، یا حرام بودن آزردن آنها استوار باشد. برای مثال در کتاب مسالک مرحوم شهید ثانی چنین آمده: مستحب است شیر حیوان را تا آخر ندوشد و ناخن‌های خود را کوتاه کند، تا هنگام دوشیدن شیر، حیوان اذیت نشود.

ششمین حق، حق احترام است. بنابر نصوص فراوان و براساس ضرورت فقه اسلامی، انسان می‌تواند، بلکه شایسته است، از گوشت و شیر و دیگر فراورده‌های حیوان استفاده کند و از خدمات رسانی آن، بهره فراوان ببرد؛ اما این امر، به هیچ وجه، رواکننده بی احترامی به این آفریده و نادیده گرفتن کرامت الهی آن نیست.

هفتمین حق عبارت است از حق دوستی. می‌توان پاره‌ای از احکام و سخنان معصومان (ع) را دلیل بر این امر گرفت که گاه، حیوان به گونه‌ای حق دوستی بر انسان پیدا می‌کند که شایسته است مورد توجه او قرار گیرد. از باب نمونه، صاحب جواهر در احکام ذبح می‌نویسد: ناپسند است که انسان حیوانی را که خود پرورانده، سر ببرد.

هشتمین مورد، حق میهمانی است. براساس آموزه‌های فقهی و آداب پسندیده اجتماعی، اگر شخصی به خانه کسی وارد شود، نسبت به او حق میهمانی پیدا می‌کند. جالب اینکه برابر پاره‌ای از روایات، این حق، برای چارپایان و جاندارانِ بی آزاری که به منزل انسان پناه آورند نیز ثابت است.

آخرین حق نیز حق سرپرستی است. انسان حق ندارد حیوانش را به حال خود رها کند و به امنیت و نیازهای دیگر آن، بی توجه باشد. بنابرآموزه های دینی، حیوان در حکم زمین است که اگر صاحبش از آن رفع ید کند، دیگران می‌توانند برای آباد کردن آن پا پیش گذارند و به ملک خود درآورند.

باید تفاوت وضعیت مسکن و سکنی در گذشته را با شرایط امروزی مد نظر قرار داد چراکه در گذشته، منازل، فضاهایی روباز مانند حیاط یا حیاط خلوت داشتند که شرایط مناسبی به دور از اهل خانه جهت نگهداری حیوان خانگی را در خود داشت که امروزه با وجود تغییرات محسوس در مسکن انسان و تبدیل آن به محیط‌های آپارتمانی و ارتباط و همزیستی تنگاتنگ با اهل خانه و فزونی شرایط مزاحمت برای همسایگان عملاً شرایط مراقبت و نگهداری را سخت می‌کند

همه این حقوق برشمرده شده برای حیوان، نیک گویای این نکته است که حیوان، برخوردار از شأن و کرامت و منزلت الهی است و انسان حق ندارد به بهانه اشرف آفریده‌ها بودن، مقام و کرامت الهی این آفریده را نادیده انگارد. بنابراین در تعامل و همزیستی کاملاً حقوقش باید رعایت گردد.

*آیا نگهداری از حیوانات خانگی در شریعت اسلامی توصیه شده است؟

نگهداری حیوانات در خانه، مزایا و معایبی دارد و سبب می‌شود که نتوان هر حیوانی را در خانه نگهداری کرد؛ بدین ترتیب از نظر اسلام نگهداری بعضی از حیوانات در خانه مشکل دارد و بعضی دیگر مستحب است.

برای نمونه نگهداری برخی حیوانات در خانه برای دفع بلا مورد سفارش واقع شده است. در این رابطه در حدیث معتبر از امام صادق (ع) نقل شده است که «خروس بال گشاده سفیدی که در خانه باشد آن خانه و هفت خانه دور آن خانه را از بلاها نگاه می دارد».

پیامبر (ص) نیز فرمود: کسی که خروس سفید را در خانه نگهداری نماید از سه شر در امان خواهد بود: از کافر، از کاهن، از ساحر. همچنین بیان شده است که فردی نزد پیامبر (ص) آمد و از ترس خود شکایت کرد و از پیامبر (ص) درخواست کمک کرد و پیامبر (ص) به وی توصیه کردند که از یک جفت کبوتر نگهداری کن. در روایت دیگری امام علی (ع) فرمودند: بال زدن کبوتران شیاطین را می‌راند.

امام کاظم (ع) در روایتی به نگهداری حیواناتی چون کبوتر، مرغ و بزغاله اشاره کرده‌اند. روایتی از پیامبر (ص) نقل شده است که از حیوان خانگی مراقبت کنید چرا که شیاطین مشغول حیوانات شما شده و کودکان شما از شر شیاطین محفوظ خواهند ماند. علاوه بر این، نگهداری گوسفند در خانه به دلیل برکت آن نیز توصیه شده است. از حضرت صادق (ع) بیان شده است که هر که گوسفندی را نگهداری کند، خداوند روزی آن خانه را فزونی بخشد و به اهل خانه برکت بسیار می‌دهد.

در عین حال که اسلام به نگهداری از برخی حیوانات در خانه توصیه کرده است، حیواناتی مانند سگ و خوک را نجس می‌داند و نجاست آنها را به گونه‌ای بیان کرده که با پاک کننده‌ای پاک نمی‌شوند. همچنین نجاست این دو حیوان، از تماس با شیء و یا عنصر دیگر انتقال داده می‌شود؛ به این معنا که در اثر برخورد سگ با چیزی، آن عنصر آلوده و نجس می‌شود. وجود باکتری و ویروس‌هایی در بزاق دهان حیوان از جمله دلایلی است که موجب نجاست آنها شده است. به همین خاطر گفته شده است اگر ظرفی را سگ زبان بزند، می‌بایست آن ظرف را برای تمیز شدن به مراتب با خاک تطهیر کرد؛ همچنین وجود ویروس‌هایی در بدن سگ و خوک باعث پدید آمدن امراضی در بدن انسان می‌شود و احکامی درباره آن بیان شده است. از سوی دیگر نگهداری سگ در منزل به دلیل سروصدا که موجب آزار همسایگان می‌شود نهی شده است.

*بر اساس این توضیح، آیا نگهداری از سگ مطلقاً حرام است؟ سوال دیگر اینکه آیا عنصر زمان و مکان تفاوتی در حکم این مسئله ایجاد نمی‌کند؟

باید توجه داشت که استثنائاتی در این مورد وارد شده است. مثلاً دین اسلام نگهداری سگ را به جهت نگهبانی، پاسبانی و شکار منع نکرده. در همین رابطه امام صادق (ع) در مورد سگ نگهبان فرموده است: اگر در خانه‌ای سگ و یا سگ‌هایی نگهداری شود، فرشتگان به آن خانه نمی آیند؛ مگر آنکه سگ، نگهبان خانه باشد. البته نکته قابل تأمل در این زمینه این است که باید تفاوت وضعیت مسکن و سکنی در گذشته را با شرایط امروزی مد نظر قرار داد چراکه در گذشته، منازل، فضاهایی روباز مانند حیاط یا حیاط خلوت داشتند که شرایط مناسبی به دور از اهل خانه جهت نگهداری حیوان خانگی را در خود داشت که امروزه با وجود تغییرات محسوس در مسکن انسان و تبدیل آن به محیط‌های آپارتمانی و ارتباط و همزیستی تنگاتنگ با اهل خانه و فزونی شرایط مزاحمت برای همسایگان عملاً شرایط مراقبت و نگهداری را سخت می‌کند.

جا دارد اشاره کنم که کتب متعددی در رابطه با احکام این مسائل توسط محققان به رشته تحریر درآمده که علاقمندان می‌توانند جهت تحلیل و بررسی بیشتر به آنها مراجعه کنند از جمله کتاب آیت الله سیداصغر ناظم زاده که در این زمینه مباحث درس خارج دارند. در مباحث ایشان چنین آمده که تمام فقهای عظام شیعه امامیه و بزرگان مذاهب اهل سنت (غیر از مالک) به صراحت بر نجاست مطلق سگ، اعم از تربیت شده و ولگرد، فتوا داده‌اند. همچنین بیش از ده روایت مستند و معتبر به صراحت دلالت بر نجاست سگ دارد، بنابر این، ادعای طهارت سگ، خلاف نظر اجماع فقهای شیعه است؛ بلکه به فرموده صاحب جواهر خلاف ضرورت مذهب نیز می‌باشد.

با توجه به اهمیت شرعی موضوع نگهداری حیوانی مانند سگ و مخاطرات بهداشتی در این خصوص، فقها آن را مسئله‌ای عرفی نمی‌دانند که با تغییر شرایط سبک زندگی امکان تحول و تغییر در این احکام وجود داشته باشد؛ بدین جهت به نظرمی رسد حکمی لایتغیر باشد و متغیراتی مانند زمان و مکان بر آن بی تأثیرند.

* لطفاً به برخی از احکام مورد ابتلاء که در ارتباط با نگهداری حیوانات باید به آنها توجه داشت اشاره بفرمائید.

نکته اول اینکه نگهداری سگ در منزل اگر آزاد باشد و با زندگی انسان سر و کار داشته باشد، از نظر اسلام حرام نیست ولی کراهت شدید دارد، زیرا نجس بودن آن اگر با رطوبت باشد، سبب نجس شدن زندگانی و اثاث و لباس صاحب خانه می‌شود و کسانی که به اسلام معتقدند، اگر با رطوبت، با سگ ملاقات داشته باشند باید برای نماز خواندن و غذا خوردن، دست و لباس خود را تطهیرنمایند وگرنه عبادت و نمازشان باطل و خوردن غذا هم آلوده به نجاست باشد، حرام است. به طور خلاصه نگهداری سگ اگر در زندگی انسان باشد ممکن است از نظر بهداشتی برای مجموعه خانواده آسیب و آلودگی‌هایی به همراه داشته باشد و دلیل کراهت آن از همین جهت است و اینکه سگ را حمام می‌برند تأثیری بر رفع کراهت ندارد. بلکه تمام قطرات آبی که از او می‌ریزد نجس است.

هیچکس حتی شهرداری‌ها حق کشتن یا آزار رساندن به سگ ولو ولگرد باشد را ندارند مگر سگ‌های هار، یا ضرررسان، که بلامانع است و فقط حق کشتن آن‌ها را دارند و جایز نیست آنها را تا زنده‌اند آتش بزنند و یا مثله کنند

نکته دوم اینکه سگ بازی از نظر شرعی حرام نیست ولی کراهت دارد و افرادی که به سگ بازی مبتلا هستند، اگر با رطوبت یا با آب دهان سگ تماس دارند، باید در موقع خواندن نماز، خود و لباس خود را تطهیر نمایند، در غیر این صورت نماز باطل است و در موقع خوردن غذا اگر دست و دهان به تماس با سگ نجس شده آب بکشد بلامانع است وگرنه خوردن غذای نجس حرام است.

در ارتباط با خرید و فروش حیوان هم باید اشاره کنم خرید و فروش سگ اگر تربیت شده باشد، مثل سگ‌های شکاری، سگ گله و مراقب خانه و سگ پلیس و غیره، جایز است و رد و بدل پول بلامانع است؛ اما خرید و فروش سگ‌های کوچک زینتی که در خانه‌ها نگاهداری می‌شود، اگر تربیت شده‌اند و فایده عقلایی دارند با اینکه نجس‌اند ولی خرید و فروش آن‌ها جایز و بلامانع است. و نیز دریافت پولی که برای معالجه یا اصلاح موی او پرداخت می‌شود اگر عقلایی باشد، جایز و بلامانع است.

نکته دیگر اینکه هیچکس حتی شهرداری‌ها حق کشتن یا آزار رساندن به سگ ولو ولگرد باشد را ندارند مگر سگ‌های هار، یا ضرررسان، که بلامانع است و فقط حق کشتن آن‌ها را دارند و جایز نیست آنها را تا زنده‌اند آتش بزنند و یا مثله کنند؛ یعنی نباید حیوان ولو سگ هار و ضررسان را تا زنده است، دست و پا و گوش او را ببرند و اسلام از آن نهی کرده است.

مطلب بعد اینکه رفت وآمد و مهمانی به خانه افرادی که سگ دارند، ولو سگ در داخل زندگیشان است شرعا بلا مانع است؛ اما در صورتی که با سگ یا چیزهایی که با این حیوان نجس شده باشد، ملاقات با رطوبت صورت گیرد؛ برای نماز، خود و لباسشان را تطهیر کنند.

*در پایان اگر نکته‌ای برای جمع بندی دارید بفرمایید.

در مجموع از بیان این نکات به این نتیجه می رسیم که نگهداری از سگ در خانه و ویلا به منظورِ بهره بردن از منافع واقعی آن به خودی خود، اشکالی ندارد و به فریضه نماز و دعا و ارتباط با خداوند، نیز آسیبی وارد نمی‌کند؛ البته به شرطی که هیچ نجاستی در لباس و مکان نمازگزار نباشد؛ به این معنی که نباید مانع رعایت پاکیزگی و طهارت برای صحت عبادات و نماز باشد.

اما نگهداری از آن دسته از سگ‌هایی که به منظور سرگرمی خریداری شده‌اند، به خودی خود، باعث رویگردان شدن خداوند و دوری ملائک می‌شود و کم کم رحمت و عنایت پروردگار، از آن خانه و ساکنانش برداشته می‌شود. در همین زمینه امام صادق (ع) می‌فرمایند: «در خانه‌ای که سگ نگهداری می‌شود، نماز برپا نمی‌شود، زیرا فرشتگان و ملائکه در خانه‌ای که سگ در آن نگهداری شود، نمی‌گردند، مگر اینکه سگ نگهبان یا شکاری بوده و او را در قسمت مجزایی از خانه نگهداری نمایند که در این صورت ایرادی ندارد».

بنابراین مساله نجس بودن سگ، غیر از حرمت نگهداری از آن است. نگهداری از سگ برای کسانی که استفاده عقلایی و مجاز از آن ندارند، کراهت شدید دارد و در این احکام نیز اختلافی بین مذهب امامیه با سایر مذاهب اهل سنت نیست.